De Malmarsite
Het metaalverwerkend bedrijf Malmar vertrok in 1997 en liet een fabriekspand achter dat meer dan 20 jaar stond te verkommeren. De voorbije jaren kende site, zowel door Stad Gent als door sogent, al een serieuze heropleving met de aanleg van het Bijgaardepark, tuinuitbreidingen, nieuwe woningen en de herbestemming van het voormalige stationsgebouw tot kinderdagverblijf De Bijendans. Deze projecten maakten deel uit van stadsvernieuwingsproject 'En Route’.
Plaats voor meer wonen en groen
De oude fabriek lag ingesloten op een grillig perceel, waardoor het zich minder leende voor een klassieke verkaveling met privétuinen. Het was wel geschikt voor compacte woonvolumes rondom een gedeelde tuin. Na eerdere geslaagde cohousingprojecten bleef sogent ook vragen krijgen naar geschikte locaties voor gemeenschappelijk wonen. Dit alles gaf de doorslag om hier volledig in te zetten op een gemeenschappelijke woonvorm, gecombineerd met een functie gericht op de buurt.
Het noordelijke deel van de oude fabriek werd omgebouwd tot collectief woonproject Bijgaardehof. Binnen de fabrieksmuren zorgt de nieuwe parkuitbreiding voor een verbinding van de woningen met het bestaande park.
Cohousers gezocht en gevonden
In 2015 lanceerde sogent een oproep naar geïnteresseerde bewoners en organisaties die graag aan het project wilden meewerken. Meer dan 70 gezinnen of personen en enkele buurtfuncties stelden zich kandidaat voor een plekje op de site. Sogent selecteerde de kandidaten op basis van hun visie voor de site en de meerwaarde voor de buurt. Cohousing ‘De Spore’, cohousing ‘Wijgaard’, cohousing ‘Biotope’ en het wijkgezondheidscentrum Kapellenberg hadden het beste voorstel.
Cohousen, dat is intensief samenwerken
Voor de aanpak van dit uitzonderlijke project koos sogent resoluut voor een participatief traject. De geselecteerde kandidaten werkten onder begeleiding van sogent en een externe coördinator (Trizone in samenwerking met Space-Lab) het masterplan en een omgevingsvergunningsaanvraag voor de site ruimtelijk uit. Op die manier ontwierpen de toekomstige bewoners en gebruikers mee hun eigen plek in de stad.
Er werden meer dan vijftig vergaderingen georganiseerd waarin de groepen mee beslisten over gedeelde ruimten, gezamenlijk parkeren, het te halen energieniveau, enz. Een intensieve periode, maar met een eindresultaat waar iedereen vol trots achter staat.
In samenspraak met het ontwerpteam
Voor de opmaak van het masterplan en de omgevingsvergunningsaanvraag stelde sogent in 2016 het ontwerpteam BOGDAN & VAN BROECK, NEY & Partners, LAND landschapsarchitecten en VK Engineering aan.
Het ontwerp van de nieuwe woonontwikkeling vertrekt vanuit het behoud van het industrieel-historische karakter van de voormalige fabriek. Rond de centrale binnentuin werden de drie nieuwe gebouwen ingepast. De collectiviteit, eigen aan cohousingprojecten, manifesteert zich hier in verschillende lagen. Naast de eigen woning, heeft ieder gezin toegang tot een collectieve binnen- en buitenruimte binnen de eigen groep. Bovendien zijn er ook ruimtes die gedeeld worden over de groepen heen, zoals de parking, een atelier en de verschillende tuinen tussen de gebouwen en bestaande fabrieksmuren in. De natuur verbindt de oude en de nieuwe elementen en verankert het project in de directe groene omgeving.
Duurzaamheid troef
Bijgaardehof is een volledig gasloze site, de belangrijkste warmtebron is geothermie en de woningen worden verwarmd met vloerverwarming op relatief lage temperaturen. Bovendien werd ook een deel van de bakstenen van de afgebroken fabrieksmuren gereinigd, met hulp van de cohousers, en hergebruikt. Ook de tegels van de oude fabriek kregen een tweede leven in één van de gemeenschappelijke keukens en de toiletten. Er zijn in totaal 25 autoparkeerplaatsen en er ging bij het ontwerp extra aandacht naar fietsenstallingen.
Naast de steun van de Stad Gent en sogent kon het project ook rekenen op financiële steun van de Provincie Oost-Vlaanderen tijdens de opmaak van het masterplan.
Parkuitbreiding als sluitstuk van de herbestemming
Binnen de fabrieksmuren zorgt de nieuwe parkuitbreiding voor een verbinding van de woningen met het bestaande park. De parkuitbreiding is publiek toegankelijk. Het industrieel-historische karakter van de site blijft behouden. De kenmerkende bakstenen buitenmuren en metalen spantstructuur dienen als kader voor klimplanten. Tussen de muren kunnen bezoekers in de luwte van het groen kunnen genieten van de varentuin. Verder kreeg het moestuinproject van vzw De Bijgaard, dat al tijdelijk onderdak vond op de site, er zijn vaste stek.
Voor de uitbreiding van het park kon sogent rekenen op 247.000 euro steun van EFRO.